چه زمانی دموکراسی به پوسته ای خالی تبدیل می شود؟

دکتر مجتبی شاهنوشی فروشانی، پژوهشگر و استاد دانشگاه از آن دسته افرادی است که به خاطر فروتنی خاص خود شاید کمتر شناخته شده باشند اما باید گفت دریایی از علم و معرفتند.

مهدی بذرافکن

کتاب«جامعه شناسی دموکراسی و استبداد» که مقدمه ای است بر جامعه شناسی سیاسی، یکی از تالیفات دکتر شاهنوشی است.
او در این کتاب ابتدا به تعریف جامعه و جامعه شناسی می پردازد و ضرورت تحقیق پیرامون حکومت و نظام اسلامی را مورد تاکید قرار می دهد.
دکتر شاهنوشی در ادامه به نظریه های دموکراسی و استبداد اشاره و طبقه بندی نظام های سیاسی را بر مبنای درجه تنوع ساختاری شان ارزیابی می کند.
نویسنده کتاب«جامعه شناسی دموکراسی و استبداد» با استناد به نظریه های مختلفی مثل نظریه های توسعه گرا، کارکردی،نهادی،کمیت گرا و… به چرایی تفاوت حکومت ها گریزی می زند و می نویسد:«به چه دلیل حکومت ها با هم متفاوتند؟ آیا ظهور حکومت ها چه استبدادی و چه دموکراتیک آگاهانه و از روی برنامه بوده یا اینکه شرایط نا آگاهانه و خاص و جبری، جوامع را به اینجا کشانده است؟ اگر اینطور بوده چرا برخی استبدادی و برخی دموکراتیک شده اند؟».
دکتر شاهنوشی از زمینه های اقتصادی و اجتماعی هم غافل نیست و شاخص های توسعه اقتصادی-اجتماعی و توسعه اقتصادی و نظام سیاسی را هم مورد توجه قرار می دهد.
او می گوید:« هدف این کتاب بررسی زمینه های اجتماعی و اقتصادی تفاوت نظم های سیاسی است،بر این اساس ما از طریق مطالعه و بررسی دیدگاه های ارایه شده، دیدگاه هایی پیرامون گوناگونی نظام های سیاسی مطرح می کنیم که حول دو محور می گردد: یکی در نظر گرفتن رابطه ای که باید بین شرایط اقتصادی یک جامعه یا به عبارتی میزان توسعه اقتصادی و اجتماعی و نوع نظام سیاسی برقرار کرد و دوم رابطه ای که بین شرایط اجتماعی و نوع نظام سیاسی وجود دارد».
دکتر شاهنوشی در پایان کتاب به ارایه 10 پیشنهادات می پردازد که به گمانش کشورهای جهان سوم اگر بخواهند در راه استقرار دموکراسی گام بردارند ناگزیر از اجرای آنها هستند.
این استاد دانشگاه معتقد است اگر مردم عادی ویژگی خاصی در دموکراسی نیابند و آن را با زندگی روزمره و شرایط زندگی خود مرتبط ندانند اقدامی نیز برای دفاع از آن نخواهند کرد.
او می گوید اگر مردم از حضور در فعالیت های اجتماعی بترسند دموکراسی به پوسته ای خالی تبدیل می شود.
نکته جالب کتاب «جامعه شناسی دموکراسی و استبداد» اطلاعات تحسین برانگیز آماری است از 189 کشور جهان که نویسنده برای به دست آوردن این اطلاعات شخصا به سازمان ملل مراجعه کرده و آنها را به دست آورده است.
کتاب«جامعه شناسی دموکراسی و استبداد» توسط انتشارات «فصل نو» در 206 صفحه منتشر شده است.